اگر در ابتدای راه گویندگی هستید، بهاحتمال خیلی زیاد واژهی بیان و فن بیان را زیاد شنیدهاید. یکی از اولین توصیههایی که به یک گوینده میشود این است که «تو باید فن بیان قویای داشته باشی». برای اینکه با تعریف بیان در گویندگی و اهمیت آن آشنا شوید، در این مقاله با من علی حاجی پور از آکادمیگویندگان همراه شوید.
تعریف بیان
تعریف بیان به زبان ساده میشود:
«درست ادا کردن واژهها و جملهها بهنحویکه معنای واقعی واژهها و جملهها آشکار شود»
و همینطور تعریف فن بیان در گویندگی:
«راههای درست ادا کردن واژهها و جملههاست که هنرجو با پیمودن آن راهها، نهال بیانی مؤثر و گوشنواز را در خود بپروراند»
«کتاب چه گونه فیلم دوبله کنیم، نوشته ابوالحسن تهامی، صفحه 137»
در چند سال اخیر تعریف فن بیان بهصورت عمومی بین مردم تغییر کرده و بهجای تعریف بالا تبدیل به «فنون ارتباط مؤثر» شده است. مواردی از قبیل زبان بدن، ارتباطات غیرکلامی، رفع خجولی و … نیز به آن اضافهشده که با تعریف بیان ازنظر گویندگی تفاوتهایی دارد.
یک بیان متمایز!
اولین چیزی که واژهی گوینده به ذهن مردم میآورد، افرادی استثنایی بابیانی بسیار قوی است. فرق یک گوینده با سایر مردم عادی در داشتن بیانی متمایز است. اگر شما با بیان یک گوینده صحبت کنید معمولاً دیگران فکر میکنند ادا درآوردهاید. دلیل این امر این است که در جامعهی ما، بسیاری از مردم کامل و صحیح صحبت نمیکنند و کلمات را واضح بیان نمیکنند. انگار کمکم دارد برای ما جا میافتد که کسی که واضح و درست سخن میگوید دارد ادا درمیآورد!
ما در طی این سالها باعث شدهایم که بسیاری از کلمات تغییر کند تا جایی که اگر الآن اصل آن کلمه را بیان کنیم، همه با قاطعیت میگویند که این نوع بیان کلمه اشتباه است. (کافی است در واژهنامهی خودتان دنبال تلفظ کلمهی عدالت یا تکرار بگردید…)
گام اولِ تقویت بیان
ما در کار با وسیلهای عالی نمیشویم مگر ابتدا آن را بشناسیم. در مورد بیان هم همین مسئله صادق است. شما تا به یک خودآگاهی نسبت به دستگاه صوتی خودتان (جهاز صوتی) نرسید، نخواهید توانست صدا، بیان و سایر وجوه گفتارتان را اصلاح کنید. پس در قدم اول باید علم خود را نسبت به شیوهی تولید صوت، ادا کردن حروف، تنفس و … بالا ببرید و در کل، هر چیزی که به افزایش خودآگاهی شما کمک میکند را دنبال کنید. در ادامه سعی میکنیم به تعدادی از این موارد بپردازیم.
ضبط صدا
یکی از مواردی که کمک بسیار زیادی به شما خواهد کرد، ضبط صدای خودتان و زیاد شنیدن صدای خودتان است. همانطور که در مقالهی «چرا از صدایمان بدمان میآید» به شما توضیح دادیم، ساختار شنیداری ما از صدای خودمان با آنچه دیگران میشنوند متفاوت است. شنیدن صدای ضبطشدهی خودمان میتواند به عادت کردنمان به صدای واقعی خودمان کمک کند. تحلیل این صدای ضبطشده هم میتواند به رفع ایرادات بیانی ما کمک شایانی بکند. پس ضبط کردن صدای خودتان باید بهنوعی عادت روزانهی شما تبدیل شود.
وسایل کمکآموزشی در بیان گویندگی
جهت تقویت بیان گویندگی استفاده از ابزار کمکآموزشی هم میتواند کمک شایانی به شما بکند. انجام تمرین خودکار یا در حالت پیشرفتهتر استفاده از «شمعک» میتواند به رفع عادات غلط گفتاری و همینطور تقویت عضلات گفتار کمک کند.
افزایش کیفیت سخن گفتن
منظور از کیفیت سخن گفتن آن است که شخص در طول زندگی روزمرهی خویش از واژهها و بیانی استفاده کند که در قد و قوارهی یک گویندهی حرفهای باشد. هیچکسی گویندهی خوبی نمیشود مگر اینکه در طول روز آنقدر باکیفیت سخن بگوید که بازمان ضبط تفاوت آنچنانی نداشته باشد.